شکل گیری هویت در نوجوانان+ نکاتی که باید بدانید

نحوه شکل گیری هویت در نوجوانان یکی از موضوعاتی است که اکثر والدین و کارشناسان در مورد آن با چالش هایی روبرو هستند. اما شکل گیری هویت در دوره نوجوانی به عوامل بسیار زیادی بستگی دارد. والدین می توانند با شناخت این عوامل، نقش بسیار مهم در تربیت فرزندان خودشان داشته باشند.

نوجوانی یکی از مراحل مهم در زندگی هر انسانی است؛ در این دوره، تغییرات اساسی در زندگی هر یک از افراد اتفاق می‌افتد و افراد برای رویارویی با زندگی بزرگسالی آماده می‌شوند. یکی از موضوعات مهم در سنین نوجوانی، شکل‌گیری هویت است.

درحقیقت در دوره نوجوانی، هویت نوجوانان شامل نگرش‌ها، ویژگی‌ها و روحیاتی که دارند و … شکل می‌گیرد. بر اساس نظرات “اریکسون” یکی از روانشناسان مشهور، یکی از مهم‌ترین تکلیف‌های پیش‌روی نوجوانان، عبور از میان آشفتگی، ابهام و سردرگمی و رسیدن به یک هویت پایدار است. در ادامه این مقاله شکل گیری هویت در نوجوانان ، با ما همراه شوید تا با مراحل شکل گیری هویت در نوجوانان آشنا شویم.

هویت در نوجوانان به چه معناست ؟

شکل گیری هویت در نوجوانان، به معنی این است که افراد مشخص کنند، چه کسی هستند و برای چه چیزی ارزش قائل می شوند و مایلند چه مسیری را در زندگی خود دنبال کنند.

بر اساس باور اریکسون، روانشناس بزرگ در جهان، مرحله رشد انسان به هشت مرحله تقسیم می‌شود؛ دوران نوجوانی و بلوغ پنجمین مرحله، از این هشت مرحله است. یکی از چالش‌های این مرحه، شکل گیری هویت است. این روانشناس مشهور اعتقاد دارد که بیرون آمدن از دوران نوجوانی با شکل گیری هویت در نوجوانان، نیازمند تکامل خودپندارنده به دو طریق است.

به طوری که ابتدا افراد باید خودپندارنده‌هایی که را در مراحل قبلی از رشد خود به دست آورنده‌اند را تثبیت کنند. در مرحله دوم، باید خودپندارنده‌های منسجم، با آن تصوری که دیگران از آن دارند، یکسان باشد. در اینصورت است که نوجوانان به درک کاملی از هویت خواهند رسید.

هویت در نوجوانان، فراتر از یک مدل ذهنی که من کیستم، است؛ به طوری که پراز معانی، احساسات، آرزوها و اهداف می‌باشد.

مراحل شکل گیری هویت در نوجوانان

در این قسمت قصد داریم مراحل شکل گیری هویت در نوجوانان را از نگاه روانشناس بزرگ “جیمز مارسیا” بررسی کنیم.

بر اساس باور این روانشناس بزرگ، شکل گیری هویت در نوجوانان، در سه مرحله صورت می‎گیرد که هر یک از این مراحل، وضعیت هویتی خاص خود را دارد. به طوری که نوجوانان در هر یک از این مراحل، سعی در کشف باورها، ارزش‌ها و اهداف خود دارد.

پراکندگی هویت

در مرحله پراکندگی هویت از مراحل شکل گیری هویت در نوجوانان، نوجوان کمی سردرگم است و به عقاید خاصی پایبند نخواهد بود. به همین دلیل ممکن است از نظر دیگران، کمی بیخیال به نظر برسد.

وقفه هویت

در این مرحله، نوجوانان به انتظاراتی که از آن‌ها وجود دارد، چندان متعهد نیستند. با این حال مایلند با انتظارات، نقش‌ها و اهدافی که پیش رویشان قرار دارد، روبه‌رو شوند. به طوری که ممکن است نوجوان با تحصیل موافق باشد، اما از احساس واقعی خود در مورد تحصیل کردن، اطلاعی نداشته باشد.

دستیابی به هویت

در آخرین مرحله، نوجوان نسبت به مسیر، هدف و یا انتخابی که دارد، متعهد است. به طوری که این مرحله شامل ارزش‌ها و باورهایی است که نوجوان طی این مرحله به دست می‌آورد.

عوامل موثر در شکل گیری هویت در نوجوانان

در شکل گیری هویت در نوجوانان فاکتورهای زیادی تاثیرگذار هستند. برخی از مهم‌ترین عوامل که در شکل گیری هویت در نوجوانان تاثیرگذار هستند، عبارتند از:

عوامل شناختی

برخورداری از توانایی‌های ذهنی و قدرت تفکر، در شکل گیری هویت نوجوانان تاثیرگذار می‌باشد. درواقع هرچه نوجوانان از توانایی‌های بالاتر شناختی برخوردار باشند، مسیر رسیدن به هویت را سریع‌تر طی می‌کنند.

فاصله سنی میان فرزندان و ترتیب تولد آن‌ها

ترتیب تولد فرزندان، در رشد هویت آن‌ها تاثیرگذار است. وجود فاصله سنی میان کودکان، نه تنها سبب می‌شود والدین با هر یک از کودکان رابطه متفاوتی را داشته باشند، این موضوع در رابطه فرزندان با یکدیگر نیز تاثیرگذار است. فرزند اول خانواده، مورد آزمایش تربیتی والدین جوان و بی‌تجربه قرار دارد و بسیار مورد توجه والدین است؛ ضمن اینکه به دلیل فاصله سنی با دیگر فرزندان، خلقیات رهبری و احساس مسئولیت نیز در او ایجاد می‌شود.

درحالی که فرزند کوچک در خانواده، برای رسیدن به استقلال، نقش‌های دیگری را ایفا می‌کند. فرزندان کوچکتر خانواده، معمولا آزادی عمل بیشتری را تجربه می‌کنند. این درحالی است که فرزندان وسطی، مقداری بلاتکلیف هستند. بنابراین اینکه یک نوجوان فرزند چندم خانواده است و با دیگر فرزندان، چه فاصله سنی را دارد، در شکل‌گیری هویت او تاثیر بسیار زیادی دارد.

عوامل اقتصادی

بر اساس تحقیقاتی که در زمینه شکل گیری هویت در نوجوانان صورت گرفته است، عوامل اقتصادی در شکل گیری هویت نوجوانان تاثیرات زیادی دارد. به طوری که فقر تاثیر منفی خود را در این زمینه خواهد گذاشت.

عوامل اجتماعی و فرهنگی

عوامل فرهنگی، اجتماعی و تاریخی نیز در چگونگی شکل‌گیری هویت نوجوانان تاثیرگذار هستند. نوجوانانی که با فرهنگ‌های قدیمی بزرگ می‌شوند و یا در نقاط دور افتاده زندگی می‌کنند، به دلیل عوامل اجتماعی و فرهنگی، یک هویت متناسب با شرایط زندگی خود نیز به دست می‌آورند.

گروه همسالان

یکی از تاثیرگذارترین موارد در شکل گیری هویت در نوجوانان، گروه همسالان است. در رفتار و شکل گیری هویت افراد، عضویت در گروه‌های همسالان تاثیرات زیادی را دارد، به طوری که افراد با عضویت در یک گروه، از دیگر اعضای آن گروه، تاثیر می‌پذیرند.

شخصیت نوجوان

علاوه بر موارد بیرونی که در هویت نوجوان تاثیرگذار است، شخصیت نوجوان نیز در این مسیر تاثیر بسیار زیادی دارد. به طوری که شخصیت نوجوان عبور از مسیر شکل گیری هویت را آسان‌تر و یا سخت‌تر می‌کند.

والدین

والدین در شکل گیری هویت در نوجوانان، دارای تاثیر بسیار زیادی هستند. به طوری که تمامی نوجوانان متعلق به یک خانواده هستند؛ کسب درست هویت از سمت والدین، نوع دلبستگی والدین، اختلالات والدین و … همگی در هویت نوجوان تاثیرگذار است.

افراد با سبک دلبستگی ناایمن، نوجوان را چسبیده به خود بزرگ می‌کنند، درحالی که والدین مبتلا به اضطراب، وسواس و وابستگی، از بزرگ شدن فرزند خود می ترسند و فرزند خود را به صورت ناخواسته دچار مشکلاتی می‌کنند؛ به طوری که نوجوان به جز پدر و مادر خود، دارای هویت مستقل دیگری نیست.

بنابراین شکل گیری هویت در نوجوان، با این موضوع که خود والدین دارای چه هویتی هستند، دارای یک ارتباط بسیار تنگاتنگ است.

تفاوت‌های جنسیتی

جامعه انتظارات متفاوتی را از دختران و پسران دارد و همین موضوع نیز در هویت اجتماعی افراد تاثیر بسیار زیادی را دارد. به طوری که هویت دختران در جهت همکاری، مراقبت و صمیمیت شکل می‌گیرد، درصورتی که هویت پسران بر استقلال و خودمختاری تاکید دارد.

خیال پردازی نوجوان

خیال پردازی از دیگر عوامل است که در دستیابی به هویت در نوجوانان تاثیر زیادی می گذارد. دامنه خیال پردازی با رشد تفکر عملیات صوری بیشتر می‌شود و با بروز احساسات و نیازهای جدید نوجوانی نیز گسترش پیدا می‌کند. داستان‌ها، کتاب‌های تاریخی و ادبی و … در الگوبرداری نوجوانان تاثیر دارند.

نقش مدرسه در شکل گیری هویت در نوجوانان

مدرسه به عنوان یکی دیگر از عوامل موثر در نحوه شکل گیری هویت در نوجوانان به شمار می‌رود. درصورتی که افراد در مدرسه به موفقیت تحصیلی برسند و در دانشگاه قبول شوند، راه‌های زندگی آینده آن‌ها هموارتر می‌شود و همین موضوع در شکل گیری هویت دانش آموزان تاثیر بسیار زیادی را دارد.

ضمن اینکه تحصیلات مدرسه‌ای و دانشگاهی، اطلاعاتی را در اختیار نوجوانان قرار می‌دهد که در شکل گیری هویت آن‌ها تاثیر مثبتی را دارد. به طوری که برخی از دانش آموزان در جهت رشد هویت خود، از دیگر دانش آموزان و دانشجویان الگوبرداری می‌کنند.

نکات ظریفی که درباره شکل گیری هویت در نوجوانان باید بدانید

در نظر داشته باشید که شکل گیری صحیح هویت در نوجوانان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به طوری که هرگونه انحراف و اختلال در کسب هویت سالم در نوجوانان می تواند منجر به بروز مشکلات زیادی شود، از جمله:

• از خودبیگانگی
• اعتیاد به مواد مخدر
• بزهکاری
• واکنش‌های اضطراب
• خودکشی

بنابراین برای جلوگیری از بروز این مشکلات خطرناک برای نوجوانان، والدین باید به موضوع شکل گیری هویت در نوجوانان توجه داشته باشند و نوجوان خود را از عوامل مخرب در این زمینه دور کنند.

سخن آخر در شکل گیری هویت در نوجوانان

یکی از وظایف حیاتی و مهم نوجوانان، تکمیل فرآیند شکل گیری هویت آن‌هاست. در شکل گیری هویت در نوجوانان، فرآیند یادگیری نیز وجود دارد؛ به طوری که در این روند نوجوانان یاد می‌گیرند که چگونه شخصیت خود را به روشی متفاوت بیان کنند.

والدین باید سعی کنند یک محیط سالم را همراه با عشق، حمایت و رعایت مرزهای سالم، برای فرزند خود ایجاد کنند تا یک بستر مناسب برای شکل گیری هویت در نوجوانان فراهم شود.

امیدواریم مطالعه این محتوای شکل گیری هویت در نوجوانان، راهنمای مناسبی برای شما در زمینه شکل گیری هویت در نوجوانان باشد. در صورتی که در این زمینه سوالات بیشتری دارید، در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. از همراهی شما متشکریم.

سوالات متداول برای شکل گیری هویت در نوجوانان

• شکل گیری هویت نوجوانان فرایند ثابتی است یا متغیر؟

هویت یک نوجوان قطعاً یک مفهوم پویا و تغییرپذیر است و نه یک وضعیت ثابت. در طول دوره نوجوانی، افراد با تغییرات فیزیکی، روانی، اجتماعی و فرهنگی مواجه می‌شوند که همه آنها می تواند تاثیر زیادی در شکل گیری هویت نوجوانان داشته باشد.

• آیا تفاوت‌های جنسیتی در شکل‌گیری هویت نوجوانان تاثیر دارد؟

بله، تفاوت‌های جنسیتی در شکل‌گیری هویت نوجوانان بی تاثیر نیست. این تفاوت‌ها به دلایل مختلفی نظیر فرهنگ، جوامع محلی، تجربیات شخصی، و تفاوت‌های بیولوژیکی بین دختران و پسران برمی‌گردد.

• چگونه می‌توانیم در شکل گیری هویت خود به نوجوانان کمک کنیم؟

شکل گیری هویت نوجوانان، نیازمند حمایت، راهنمایی و فراهم کردن فرصت‌های مناسب است. انگیزه دادن به نوجوانان برای کشف خودشان و شناخت بهتر از نقاط قوت، ضعف‌ها، ارزش‌ها، و اهدافشان، اولین گام در شکل گیری هویت آنها است.