بداخلاقی نوجوانان | دلایل و بهترین روش‌های برخورد با نوجوانان عصبانی

رشد و تغییرات سریع جسمی و ذهنی در نوجوانی رخ می‌دهد. بنابراین، بداخلاقی نوجوانان به دلیل تغییرات هورمونی، نیاز به مستقل شدن، محدودیت‌های اجتماعی و فشارهای درسی، تا حدودی طبیعی است. البته اگر پرخاشگری در نوجوانان بیش‌ازحد افزایش یابد، می‌تواند آسیب‌های فراوانی به همراه داشته باشد.

علت بد اخلاقی در نوجوانان چیست؟ بررسی علمی و روانشناسی

سال‌های نوجوانی فرزندان، ازنظر تربیتی بسیار چالش‌انگیز هستند. اخم، دعوا، دروغ‌گویی، سرکشی، سیگار کشیدن و دیگر رفتارهای پرخطر، در این سنین مشاهده می‌شود. بداخلاقی نوجوانان به این دلیل روی می‌دهد که آن‌ها، بین سنین کودکی و بلوغ قرار دارند. نوجوانان کمی مستقل‌تر شده‌اند. اما، ذهنشان هنوز برای تصمیم‌گیری صحیح و کنترل احساسات، کاملا توانا نیست. البته علت بداخلاقی در نوجوانان می‌تواند هورمونی و اجتماعی نیز باشد.

تأثیر تغییرات هورمونی بر رفتار و اخلاق نوجوانان

شاید مهم‌ترین علت عصبانیت در نوجوانان، همین هورمون‌ها باشند که مقدار آن‌ها گاه به‌طور نوسانی کاهش و افزایش پیدا می‌کند و روان نوجوان را می‌آزارد. هورمون‌ها، مواد شیمیایی طبیعی در بدن هستند که به رشد جسمی و جنسی نوجوانان و رسیدن آن‌ها به مرحله بلوغ، کمک می‌کنند.

البته هورمون‌های نوجوانی (مانند تستوسترون، استروژن، آندروژن، هورمون رشد، GnbRH و FSH)، اثرات دیگری نیز دارند؛ برای مثال، ریسک‌پذیری نوجوان را بالا می‌برند. درنتیجه نوجوان درباره مصرف مواد مخدر، روابط جنسی ناسالم، مصرف الکل، پرخاشگری و خشونت، کمتر احساس خطر می‌کند و آن‌ها را انجام می‌دهد.

عوامل محیطی و اجتماعی مؤثر بر بداخلاقی در دوران نوجوانی

ممکن است نوجوانان در میان همسالان خود، نوعی فشار اجتماعی را احساس کنند که منجر به اضطراب، پرخاشگری و بداخلاقی نوجوانان می‌شود. برای مثال، اگر نوجوانی در گروه دوستان خود پذیرفته نشود، احساسات منفی پیدا می‌کند که به‌صورت خشم بروز می‌کنند.

به همین دلیل، ثبت‌نام در یک مدرسه با محیط اجتماعی سالم، می‌تواند میزان عصبانیت در نوجوانان را بسیار کاهش دهد. بهترین دبیرستان دوره اول دخترانه منطقه 3، یعنی سلام دریای نور، در این زمینه پیشرو است.

مهم‌ترین دلایل بداخلاقی و پرخاشگری نوجوانان

علت بداخلاقی در نوجوانان شاید پیچیده به نظر برسد، اما معمولا می‌توان آن را فقط به چند عامل نسبت داد: رشد سریع مغزی، تحولات احساسی درونی و اثرات محیطی.

تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی در دوران بلوغ

هورمون‌های بلوغ دختران بین ۷ تا ۱۳ سالگی فعال می‌شوند. این بازه برای پسران، بین ۹ تا ۱۵ سالگی است.

رشد قد، بالا رفتن حجم عضلات، تغییر اندام‌های جنسی و افزایش میل جنسی، از اثرات هورمون‌ها است. البته همین هورمون‌ها می‌توانند با ایجاد نوسان در وضعیت روانی، به پرخاشگری در نوجوانان بینجامند.

فشارهای درسی و استرس ناشی از مدرسه

توقعات مسئولان مدرسه و خانواده، سطحی از اضطراب را برای دانش‌آموز نوجوان به همراه می‌آورند. این توقعات، به‌خصوص درباره کیفیت تکالیف و نمره امتحانات، گاه بی‌جا و افراطی هستند.

تأثیر شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بر رفتار نوجوانان

شبکه‌های اجتماعی، استانداردهای غیرواقعی را درباره زیبایی ظاهری و زندگی کمال‌گرایانه تحمیل می‌کنند. نوجوان با مشاهده آن‌ها، اعتمادبه‌نفس خود را از دست می‌دهد که به علت بداخلاقی نوجوانان تبدیل می‌شود. ضمنا، استفاده از گوشی موبایل، منجر به کم‌خوابی خواهد شد که یک علت بداخلاقی در نوجوانان است.

احساس استقلال‌طلبی و مقاومت در برابر کنترل والدین

در طول تاریخ بشر، افراد پس از رسیدن به سن نوجوانی، فورا مستقل می‌شدند و تشکیل خانواده می‌دادند. بعد از دهه ۲۰ میلادی، این استقلال کاهش یافت و به‌جایش، توقعاتی مانند تحصیلات عالیه تا سنین بالاتر، پدید آمد. درنتیجه، نوجوان ذاتا به دنبال آزادی است و نمی‌تواند محدودیت‌های زندگی مدرن را بپذیرد که به‌صورت عصبانیت در نوجوانان بروز می‌کند.

کمبود مهارت‌های کنترل هیجان و مدیریت خشم

نوجوانان باید آموزش ببینند تا بتوانند خود را به‌درستی در لحظه خشم هدایت کنند. در غیر این صورت، خشم را به‌صورت درکوبی، مشت پراکنی و آسیب زدن به دیگران، تخلیه می‌کنند. البته برخی از نوجوانان نیز خشم را در خود نگه می‌دارند که به سرخوردگی و افسردگی تبدیل می‌شود.

روش‌های مؤثر برای مدیریت بداخلاقی و پرخاشگری در نوجوانان

۴ توصیه کلی برای مدیریت بداخلاقی نوجوانان وجود دارد.

تکنیک‌های کنترل خشم و کاهش استرس در نوجوانان

این تکنیک‌ها برای سرکوب کردن یا متوقف کردن خشم نیستند، بلکه به افراد می‌آموزند که چگونه در موقعیت‌های خشم برانگیز، رفتار خود را هدایت کنند:

• خود آرام‌سازی – فرد در لحظه خشم، روی تنفس تمرکز می‌کند و چشمانش را می‌بندد.
• تفکر – نوجوان با کشف علت، به سراغ حل مشکل می‌رود.
• تغییر دیدگاه – نوجوان، موضوع را از نگاه طرف مقابل دعوا می‌بیند.
• موسیقی، نویسندگی، نقاشی، گفتگو، مدیتیشن، یوگا، دوندگی، پیاده‌روی، خواب کافی (۸ تا ۱۰ ساعت)، تغذیه مناسب، ورزش و ارتباطات اجتماعی سالم، همگی برای رفع علت بدخلاقی در نوجوانان، موثر هستند.

چگونه با نوجوانان بداخلاق ارتباط مؤثر برقرار کنیم؟

از قطع کردن صحبت نوجوان بپرهیزید؛ حتی اگر غیرمنطقی باشند. او فقط باید مطمئن شود که شما اهمیت می‌دهید؛ بنابراین، خوب است برای چند دقیقه، نظرات خود را کنار بگذارید و فقط به او توجه کنید. شرایط نوجوان را کوچک نشمارید.

نقش گفت‌وگوی آرام و همدلانه در کاهش پرخاشگری

اگر والدین، نوجوانان را قضاوت کنند، علت بداخلاقی نوجوانان از زبان خود آن‌ها برای والدین بیان نخواهد شد. باز گذاشتن مسیر ارتباط کلامی با نوجوانان، کمک می‌کند که والدین بهتر بتوانند او را در برابر چالش‌های بعدی زندگی راهنمایی کنند.

تعیین مرزهای رفتاری بدون سخت‌گیری بیش‌ازحد

زمانی را برای گفتگوی خانوادگی درباره قوانین بروز خشم تعیین کنید. با نوجوان به توافق برسید که عصبانیت در نوجوانان،  والدین و دیگر اعضای خانواده، چگونه می‌تواند بروز کند. برای مثال، ممکن است شکستن بعضی از لوازم یا فحاشی، برای همه ممنوع باشد.

نقش والدین در مدیریت بداخلاقی نوجوانان

والدین باید بدانند که علت پرخاشگری در نوجوانان، لزوما ناتوانی یا ناشایستگی آن‌ها در نحوه تربیت کودکان نیست و این رفتارها تاحدودی طبیعی هستند. والدین می‌بایست با کشف مهم‌ترین علت بداخلاقی در نوجوانان، راه‌حل مناسب را به کار بگیرند.

تأثیر سبک‌های تربیتی بر رفتار نوجوانان

سبک‌های تربیتی به ۴ نوع مستبدانه (کنترل بیش‌ازحد)، طردکننده (بی‌توجه به نوجوان)، سهل‌انگارانه (دادن اختیار بیش‌ازحد به نوجوان) و مقتدرانه تقسیم می‌شوند. نوع مقتدرانه، بهترین سبک تربیتی برای کاهش عصبانیت در نوجوانان دانسته شده است. در این سبک، تعادل بین قانون‌مداری و استقلال نوجوان حفظ می‌شود.

چگونه اعتماد نوجوان را جلب کنیم تا رفتار او بهبود یابد؟

بهترین راه برای جلب اعتماد نوجوانان، همدلی واقعی با آن‌ها است. همچنین باید فضا و زمان مشخصی برای گفتگو تعیین شود (برای مثال، روزهای زوج، ساعت ۸، در اتاق پذیرایی). خوب است هنگام ارتباط با نوجوان، احساسات خود را نیز کنترل کنید. گاه به نوجوان اعتماد کنید و اجازه تصمیم‌گیری مستقل را بدهید.

روش‌های ایجاد احساس مسئولیت و استقلال در نوجوانان

نوجوانان به‌طور طبیعی مسئولیت‌پذیر نیستند و باید آن را بیاموزند. تاثیرگذارترین راه آموزش مسئولیت‌پذیری، وجود مسئولیت‌پذیری در خود والدین است. نوجوانان باید تا قبل از ۱۳ سالگی این را درک کنند که قدرت، رفاه و برخورداری در زندگی، به مسئولیت‌پذیری گره می‌خورد. نوجوان باید یاد بگیرد که در صورت سهل‌انگاری یا تخلف، با نوعی مجازات روبرو می‌شود.

راهکارهای کاهش بداخلاقی نوجوانان در محیط مدرسه

به دلیل تعداد بالای نوجوانان در دبیرستان‌ها و جایگاه متفاوت معلمان و مربیان (در مقایسه با والدین)، روش‌های کنترل نوجوان در مدرسه متفاوت هستند.

نقش معلمان و مشاوران در مدیریت رفتار دانش‌آموزان

معلمان می‌توانند با رویکردهای تربیتی استاندارد، وجود حس پرخاشگری در نوجوانان را تشخیص دهند و علت بداخلاقی در نوجوانان را شناسایی کنند. آن‌ها طی گفتگوی صمیمانه، برای دانش‌آموز تفهیم می‌کنند که این حس طبیعی است. گاه، مربی در کنار دانش‌آموز می‌نشیند و تمرین‌های تنفس و آرامش را به او می‌آموزد.

روش‌های افزایش انگیزه تحصیلی و کاهش استرس نوجوانان

سخت‌گیری، هرگز راه خوبی نیست و بهتر است به علایق دانش‌آموز توجه شود. نوجوانان استقلال‌طلب، اگر بتوانند رشته دبیرستان، ساعت مطالعه و درس موردعلاقه را خود انتخاب کنند، بیشتر انگیزه خواهند داشت.

اهمیت تعامل سالم بین همسالان و مدیریت فشارهای گروهی

انسان در سال‌های نوجوانی به دنبال کشف هویت فرهنگی، اجتماعی و جنسی خود است. همسالان و دوستان، رفتارهایی از این نظر انجام می‌دهند که شاید برای یک نوجوان، قابل‌درک یا پذیرش نباشد. درنتیجه، آن‌ها از سوی گروه همسالان، مورد آزار، تحقیر یا بدگویی قرار می‌گیرند. مربیان دبیرستان می‌توانند برای انتخاب دوستان مناسب و نشان دادن رفتار مناسب اجتماعی، به نوجوان کمک کنند.

روش‌های علمی برای کمک به نوجوانان در مدیریت احساسات خود

روش‌های علمی، شامل مهارت‌های خودکنترلی، فعالیت ورزشی و تمرین آرامش‌بخش، با شناسایی دقیق علت بداخلاقی در نوجوانان تدوین می‌شوند و بر اساس داده‌های تحقیقاتی هستند؛ بنابراین،  موثرتر خواهند بود.

آموزش مهارت‌های خودکنترلی و حل مسئله به نوجوانان

نوجوان باید بیاموزد که بیش‌ازحد تحت تاثیر هورمون‌ها، شرایط محیطی یا دوستان قرار نگیرد و بتواند تشخیص خودش را داشته باشد.

می‌توانید بدون ارائه نظر خود، پرسش‌های اخلاقی از نوجوان بپرسید و منتظر تشخیص و پاسخ او بمانید. هنگامی‌که او رفتار نامناسبی (مانند تماشای فیلم نامناسب) نشان می‌دهد، به‌جای اجبار، بهتر است درباره آن رفتار از او سوال کنید. به‌جای مواخذه، بر تشویق نوجوان برای تصمیم‌های خوب تمرکز کنید.

نقش فعالیت‌های ورزشی و هنری در کاهش استرس و عصبانیت

هنگام ورزش، بخش مربوط به کنترل شناختی در مغز فعال‌تر می‌شود که مسئول کنترل عصبانیت در نوجوانان نیز هست. هنر، کمک می‌کند تا نوجوان به‌جای سرکوب روحیات خود، آن‌ها را به‌روشنی کشف و بیان کند.

تمرین‌های آرامش‌بخش و تکنیک‌های کاهش تنش‌های ذهنی

مدیتیشن ساده با نشستن در فضای خلوت، بستن چشم‌ها و تنفس آهسته، بهترین روش کنترل خشم نوجوانان است. دیگر روش‌های کاهش پرخاشگری در نوجوانان شامل موارد زیر هستند:

• مراقبت از زیبایی و سلامت فردی
• تجسم یک منظره دل‌انگیز
• شکرگزاری
• پذیرش شرایط زندگی به‌جای جنگیدن با آن‌ها
• عشق به خود

جمع‌بندی

مهم‌ترین نکته آن است که همیشه از فرزند نوجوان خود حمایت کنید و کاری کنید که او متوجه عشق حقیقی شما بشود. در صورت تشدید علائم پرخاشگری، مراجعه به یک مشاور جهت تشخیص علت بداخلاقی نوجوانان توصیه می‌شود.